Hai viaxes que nunca se esquecen e a de Rosa, Fátima, María, Laura e Bruno a Guatemala será con total certeza unha delas.
Por que fixeron esta viaxe e por que a contamos? Os cinco participaron este ano na III edición do Premio Galego de Educación para o Desenvolvemento e Cidadanía Global.
Os proxectos Sentindo en Feminino de Rosa e Fátima e Cartografía Corporal: dos discursos de odio a un lecer compartido, de María e Laura, resultaron premiados nas súas respectivas categorías. O liderado por Bruno (Activistas polo mundo que queremos) quedou segundo na súa, pero forma parte do grupo da viaxe por imposibilidade do proxecto gañador (Re_Étika) de participar nela.
Parte do premio que recolleron en xuño é esta viaxe a Guatemala, para conectar -da man de María e Eloi, compañeiros de Solidariedade Internacional- con outra perspectiva da educación e o desenvolvemento, enriquecedora e complementaria da súa propia.
Por que Guatemala?
Guatemala é un dos países máis diversos do mundo. Con 25 etnias -22 de orixe maia- e outros tantos idiomas, é tamén un dos países máis poboados de Centroamérica e coas maiores porcentaxes de poboación orixinaria.
Pero é tamén un país no que non están garantidos os dereitos fundamentais de boa parte da cidadanía. Neste contexto, a poboación indíxena é especialmente vulnerable e dentro dela o son aínda máis as mulleres e os menores.
A cooperación galega -dende hai moitos anos e a través de numerosos proxectos- apoia o traballo de organizacións e comunidades locais a prol dos dereitos da poboación indíxena, especialmente no que respecta á promoción dunha vida sen violencias, soberanía alimentaria ou vivenda digna.
É por tanto un país e son organizacións e comunidades coas que a cooperación galega ten un vínculo forte e, dalgún modo, especial.
Primeira parada: Mujeres Kaqla
A primeira parada da viaxe foi na Casa Kan de Mujeres Kaqla: un espazo no que este colectivo de mulleres maias desenvolve -dende 1996- diversos proxectos de sanación de mulleres sobrevivintes de violencias, autocoidado de defensoras e defensores de dereitos humanos e campañas relacionadas coa prevención de abusos na infancia.
Para as docentes, esta estancia foi a oportunidade de coñecer e incorporar unha visión nova de moitas cuestións que abordan nos seus proxectos e no seu día a día na escola. E tamén a oportunidade dunha inmersión intensa na propia cosmovisión maia.
Nos teares de Atípica, ao pé do lago Atitlán
De Santa María de Cauque, onde está Casa Kan, a Jocotán, onde a nosa pequena expedición coñecerá varias iniciativas, algunhas delas cun marcado compoñente educativo.
Pero esta viaxe, igual que as aprendizaxes que se van incorporando nela, require de tempo e tamén de momentos de calma. Primero no lago Atitlán e logo no taller de Atípica: unha iniciativa que visibiliza e que comercializa de xeito sostible as fermosas creacións téxtiles das mulleres artesás maias.
As comunidades de Jocotán
Situada no chamado “corredor seco”, Jocotán é unha localidade do departamento de Chiquimula. Nela hai máis dunha década que traballa a Asociación para el Mejoramiento Habitacional de Guatemala (MejorHa) en base a un Plan de Acompañamento a varios anos. Este Plan ten como obxectivo contribuír á soberanía alimentaria a ao desenvolvemento integral -mediante varios proxectos, algúns deles educativos- das once comunidades da rexión.
Estas xornadas da viaxe son para poñer o foco neles e nas persoas e comunidades que os impulsan e sosteñen. Isto, por suposto, inclúe ás nenas e nenos, á mocidade e ás docentes implicadas no seu desenvolvemento educativo. Con todos e todas houbo tempo de falar, aprender e compartir.
Tras esta experiencia, tan intensa como enriquecedora, o grupo afronta xa a recta final da viaxe. En Antigua Guatemala, onde o 15 de agosto, exactamente igual que aquí, devoción e a festa van da man.
Últimos días en Antigua Guatemala
A cidade, Patrimonio da Humanidade da UNESCO, acolleu ao grupo na recta final da viaxe.
Unha estancia de pouco máis de un día para baixar un pouquiño o intenso ritmo das anteriores xornadas, descansar, coñecer en profundidade o patrimonio de Antigua Guatemala e o centro cultural da Axencia Española de Cooperación Internacional para o Desenvolvemento-AECID.
Esta viaxe, a primeira que ofrece o Premio Galego de Educación para o Desenvolvemento e Cidadanía Global, marcará seguro un antes e un despois nas persoas que o viviron.
Son elas quen mellor poderán contar esta experiencia, pero nós -agora que a viaxe rematou- sabemos algunhas cousas importantes.
Por exemplo, que a súa visión do que é a cidadanía global é agora moito más ampla e o seu compromiso aínda máis consciente do que xa era.
Que coñecen dun modo máis profundo, e en primeira persoa, a cooperación galega: onde traballa, como, con que comunidades e organizacións tece redes e a que realidades, necesidades e loitas responde.
E que o Sur Global, con toda a súa diversidade, é agora moito máis próximo para todas elas.
