O 1 % máis rico acaparou case dúas terceiras partes da nova riqueza (valorada en 42 billóns de dólares), xerada a nivel global entre decembro de 2019 e decembro de 2021, case o dobre que o 99 % restante da humanidade, segundo revela hoxe un novo informe de Oxfam Intermón. Durante a última década, o 1 % máis rico capturou ao redor do 50 % da nova riqueza.

A lei do máis rico publícase o día en que comeza o Foro Económico Mundial en Davos. “As elites están a reunirse nun contexto no que a riqueza e a pobreza extremas no mundo incrementáronse simultaneamente por primeira vez en 25 anos”, afirma Franc Cortada, director de Oxfam Intermón.

Por cada dólar de nova riqueza global que recibe unha persoa do 90 % máis pobre da humanidade, un milmillonario embólsase 1,7 millóns de dólares. A fortuna dos milmillonarios crece a un ritmo de 2700 millóns de dólares diarios. Isto súmase a unha década de ganancias históricas na que o número de milmillonarios e a súa riqueza duplicáronse. Desde 2020, o valor conxunto da riqueza dos milmillonarios españois aumentou en case 3000 millóns de dólares, o que equivale a un aumento de aproximadamente 3 millóns de dólares ao día.

A actual crise de prezos é tamén unha crise de desigualdade. Segundo o Banco Mundial, poderiamos estar ante o maior incremento da pobreza e desigualdade entre países desde a Segunda Guerra Mundial. Países enteiros atópanse ao bordo da bancarrota. Os máis pobres destinan catro veces máis recursos ao servizo da débeda (en mans de ricos acredores) que aos servizos de saúde pública, Brasil destinou en 2021 tres veces máis ao servizo da débeda que a investimento en saúde.

Mentres os fogares máis vulnerables sofren para encher a neveira ou manter unha temperatura adecuada, o extraordinario crecemento dos beneficios empresariais en sectores como o da enerxía e a alimentación disparou de novo os patrimonios dos máis ricos.

Segundo as estimacións da organización, 95 grandes empresas de enerxía e de alimentación duplicaron os seus beneficios no 2022, xerando uns beneficios extraordinarios por un total de 306 000 millóns, e destinando 257 000 millóns (o 84 %) a remunerar aos seus ricos accionistas. Esta cobiza alimenta a inflación. En Australia, Estados Unidos e o Reino Unido, estes enormes beneficios empresariais contribuíron como mínimo ao 50 % do crecemento da inflación.

A dinastía familiar Walton, propietaria do 50 % da multinacional Walmart, recibiu 8500 millóns de dólares de dividendos ao longo do ano pasado. Só en 2022, a riqueza do milmillonario indio Gautam Adani, propietario de grandes compañías enerxéticas, incrementouse en 42 000 millóns de dólares (un 46 %).

En contraste, polo menos 1700 millóns de traballadoras e traballadores viven en países onde o crecemento da inflación sitúase por encima do dos salarios, e máis de 820 millóns de persoas en todo o mundo (aproximadamente una de cada dez) pasan fame. As mulleres e as nenas adoitan comer en último lugar e en menores cantidades nos fogares, e representan case o 60 % da poboación mundial que padece fame.

Cara a unha desigualdade estrutural en España

Os milmillonarios españois recupéranse con rapidez das arremetidas da pandemia e das subidas de prezos. En 2008, o 1 % con maior riqueza concentraba o 15,3 % da riqueza neta total pero en 2021 xa representaba un 23,1%, aproximadamente 1 de cada 4 euros.

“A evolución da desigualdade en España é un fenómeno preocupante: mentres os salarios perden peso e capacidade de poder adquisitivo, as grandes empresas aumentan beneficios e a riqueza en España segue concentrándose en mans duns poucos”, sinala Cortada.

Ademais, Oxfam Intermón fai unha análise sobre a nova estrutura da desigualdade en España que apunta a que, do mesmo xeito que xa sucedeu durante a crise de 2008, os milmillonarios tamén se viron afectados pola actual crise e o valor da súa riqueza cae, pero logran que as súas ganancias se recuperen rapidamente, por encima do crecemento do país.

Todo o contrario á realidade de millóns de fogares en España nos que chegar a fin de mes é unha tarefa cada vez máis difícil. Entre xaneiro e novembro de 2022, a inflación reduciu o poder de compra dos fogares en peor situación un 26 % máis que o daqueles con maiores ingresos. Ao mesmo tempo, os salarios en termos reais, caen a niveis similares aos vividos durante os peores anos da gran crise iniciada en 2008, e son xa uns 4 % inferiores aos de entón.

Ao mesmo tempo, os beneficios, especialmente das grandes empresas, mantivéronse e mesmo creceron. En 2021, o beneficio das empresas do IBEX 35 no seu conxunto foi xa un 63 % superior ao de 2019, e mesmo un 55 % por encima á media dos resultados dos cinco anos pre pandemia (entre 2015 e 2019). Pero esta tendencia acelerouse no último ano. Tan só no terceiro trimestre de 2022 anunciaron resultados uns 30 % superiores aos do mesmo período do ano anterior.

Esta tendencia vese agravada este último ano. “Estamos ante unha crise alimentada porque algunhas das grandes empresas e os superricos aproveitáronse do contexto de incerteza, a pandemia e a guerra en Ucraína e están a sacar tallada, inflando prezos e marxes, á conta dunha gran maioría” afirma Cortada. A finais de 2022 as marxes das empresas eran xa uns 60 % superiores aos de finais de 2019, mentres os salarios apenas creceran un 4 %. A actual crise inflacionaria podería supoñer unha importante canle polo que se transfiren rendas salariais cara a rendas do capital, prexudicando dobremente aos fogares máis pobres e vulnerables, dada a súa escasa participación dos beneficios empresariais.

Oxfam Intermón pide ao goberno español que de maneira inmediata impulse un pacto de rendas xunto co conxunto dos actores sociais, para evitar que os salarios sigan sufrindo o efecto directo da inflación. Este sería o conxunto de prioridades:

1. Profundar na reforma fiscal elevando os tipos aplicados sobre as rendas de capital ata equiparalas ao tratamento fiscal do traballo.
2. Sen máis escusas nin atrasos, España debe reforzar a loita contra a evasión e elusión fiscal actualizando a súa lista de paraísos fiscais incluíndo os territorios de baixa ou nula tributación, así como os que teñen un comportamento fiscal máis agresivo.
3. Revisar os impostos aos beneficios caídos do ceo para ampliar a súa cobertura sectorial e facelos permanentes, así como o imposto ao patrimonio sen distorsiones territoriais nin exencións ineficientes e unha revisión en profundidade do imposto de sociedades.
4. En termos de políticas sociais, é vital ampliar a cobertura do IMV así como axilizar trámites e requisitos, xunto con políticas de corte social focalizadas nos fogares e empresas máis vulnerables mentres se manteña a crise de custo de vida.
5. Focalizar apoio público en autónomos/as e pequenas e medianas empresas, así como sacar adiante unha lei que esixa ás empresas españolas previr e mitigar as vulneracións dos dereitos humanos e ambientais alí onde operen.

“É o momento de pasar das medidas de urxencia e reactivas a outras de maior calado e que impliquen aos diferentes actores sociais. Lograr que España deixe de ser un dos países con maiores niveis de desigualdade require dunha combinación de políticas fiscais, sociais e salariais. É esencial garantir que os salarios poidan recuperar o seu poder adquisitivo” conclúe Cortada.

Tax the rich, a campaña

Para poñer no foco na necesidade de tributar de maneira xusta e que sexan as persoas que máis teñen as que máis paguen para que o peso non recaia sempre nos fogares máis vulnerables, Oxfam Intermón lanza a súa campaña de denuncia #taxtherich. A través dunha rede flag, emoji de uso habitual no ámbito dixital, para sinala as relacións tóxicas, a ONG sinala que  hai prácticas e políticas que son comportamentos propios de relacións socioeconómicas tóxicas. Algúns exemplos, que os ultra ricos se aproveiten das crises para aumentar a súa riqueza, que vendan e contaminen aquí pero declaren nun paraíso fiscal, que aumenten os seus beneficios pero non suban os salarios do seu persoal, ou que facturen millóns pero apenas paguen impostos.

Fonte: Oxfam Intermón